درماتیت به معنای ضایعات پوستی است که قرمز و ملتهب هستند و باعث خارش پوست می‌شوند؛ سبورئیک به این معناست که این ضایعات پوستی در نواحی چرب پوست (محل وجود سلول‌های سباسه) مانند صورت، کف سر و وسط قفسه سینه، بروز می‌کند.
درماتیت سبورئیک یک عارضه بسیار شایع است و بسیاری از مردم بدون آن که بدانند، به این عارضه مبتلا هستند. به طور کلی ۴ در صد از کل جمعیت به درماتیت سبورئیک مبتلا هستند و نیمی از افراد بزرگسال نیز به شوره‌ی سر مبتلا هستند که در واقع شکل خفیفی از درماتیت سبورئیک کف سر است. این مشکل ممکن است در هر سنی پس از بلوغ ایجاد شود و این مشکل در مردان بیشتر از زنان شایع است. البته نوزادان نیز ممکن است به نوعی درماتیت سبورئیک در کف سر و در نواحی که با پوشک در تماس است، بشوند که این مشکل بعد از چند ماه برطرف می‌شود.
علت درماتیت سبورئیک
تصور می‌شود که عامل درماتیت سبورئیک نوعی قارچ به نام مالاسزیا است و درماتیت سبورئیک زمانی ایجاد می‌شود که این قارچ بیش از حد رشد کند یا سیستم ایمنی بدن شخص بیش از حد به آن واکنش نشان دهد. این قارچ از نوع قارچی که باعث برفک یا کپک در غذا می‌شود نیست. درماتیت سبورئیک معمولا با هیچ بیماری زمینه‌ای در ارتباط نیست، اما ممکن است در صورت ابتلای شخص به HIV شدید‌تر شود. این عارضه همچنین در بین افرادی که به پارکینسون مبتلا هستند، بیشتر شایع است.
خستگی مفرط و استرس نیز گاهی می‌تواند باعث بروز ناگهانی درماتیت سبورئیک شود. این عارضه در آب و هوای سرد بیشتر از آب و هوای گرم شایع است و ارتباطی با رژیم غذایی فرد ندارد.
درمان درماتیت سبورئیک
برای درمان درماتیت سبورئیک باید میزان قارچ موجود در سطح پوست کاهش داده شود. برای این کار باید به صورت کنترل شده و بلند مدت از کرم‌ها و شامپوهای مخصوص استفاده شود. برای برطرف کردن خارش پوستی می‌توان به طور موقت از کرم‌های استروئیدی استفاده کرد.
همچنین برخی کرم‌های ضد التهاب غیر استروئیدی (calcineurin inhibitors) که برای درمان بیماری اگزما به کار می‌روند، در درمان درماتیت سبورئیک موثر بوده‌اند اما کاربرد آن‌ها برای این منظور هنوز رسما تایید نشده است (برای درمان درماتیت سبورئیک گواهی رسمی ندارند).
علائم درماتیت سبورئیک
علائم درماتیت سبورئیک در بین افراد مختلف، متفاوت است. نواحی از پوست که دچار این عارضه شده‌اند، قرمز رنگ هستند، نسبت به لمس حساس هستند و حالت پوسته‌پوسته دارند که این حالت هم باعث ناراحتی و آزار شخص می‌شود و هم به لحاظ ظاهری ناخوشایند است و خصوصا در صورت پوشیدن لباس تیره رنگ و ریختن پوسته‌ها روی لباس (شوره‌ها)، باعث خجالت فرد می‌شود. البته بعضی افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند، مشکل شوره (یا پوسته شدن سطح پوست) را ندارند.
درماتیت سبورئیک به چه شکلی است؟
نواحی از پوست که به درماتیت سبورئیک دچار هستند، قرمز رنگ بوده و دارای پوسته‌های چرب هستند. این حالت معمولا در یک یا دو ناحیه از بدن ایجاد می‌شود اما ممکن است در مواردی نیز به صورت گسترده باشد. نواحی که اغلب به درماتیت سبورئیک دچار می‌شوند عبارتند از:
- روی سر: شدت درماتیت سبورئیک در سر می‌تواند خفیف و به صورت شوره‌های معمولی سر یا به صورت شدید و به شکل قرمزی پوست سر و جدا شدن پوسته‌های بزرگ‌تر و ترشح مایع از قسمت‌های ملتهب سر باشد.
- پوست سر: معمولا در ماتیت سبورئیک در صورت در نواحی بین ابرو و کناره‌های بینی و روی گونه‌ها ایجاد می‌شود. در مواردی ممکن است پلک‌ها نیز قرمز، متورم و پوسته‌پوسته شوند.
- داخل و اطراف گوش: در برخی افراد، درماتیت سبورئیک در کانال داخلی گوش، حفره بیرونی گوش یا در پشت گوش ایجاد می‌شود. در این موارد ممکن است پوست دچار عفونت باکتریایی شده و این عفونت باعث پوسته‌پوسته شدن و ترشحات پوستی شود. التهاب کانال گوش می‌تواند باعث انسداد آن شود.
- روی قفسه‌ی سینه یا بالای کمر و بین دو شانه: در این حالت، درماتیت سبورئیک به صورت ضایعات پوستی به رنگ سرخ یا صورتی با مرز مشخص است که به صورت پوسته‌پوسته می‌باشد.
- در محل‌های تا شدن و چین‌خوردگی پوست: این عارضه گاهی در نواحی مرطوب پوست مانند پوست زیر سینه، خط میانه باسن، زیر بغل و چین‌خوردگی‌های روی پوست شکم ایجاد می‌شود. در این حالت، پوست این نواحی به صورت براق و صورتی‌رنگ و ترک‌خورده درمی‌آیند.
- در نواحی تیره‌تر پوست: در این نواحی ممکن است با بروز درماتیت سبورئیک، رنگ پوست روشن‌تر یا تیره‌تر از پوست اطراف خود شود.
آیا می‌توان این عارضه را کاملا درمان کرد؟
با روش‌های مختلف می‌توان درماتیت سبورئیک را بهبود داد یا کاملا برطرف کرد، اما روش درمان قطعی و دائمی برای این عارضه وجود ندارد و ممکن است با قطع درمان، درماتیت سبورئیک دوباره بازگردد.
این عارضه چگونه درمان می‌شود؟
معمولا لازم است که درمان درماتیت سبورئیک به صورت بلند مدت باشد، البته می‌توان دوره‌هایی را برای استراحت و توقف موقتی درمان تعیین کرد. انتخاب شیوه‌ی درمانی به شدت التهاب و خارش پوست و محل بروز عارضه‌ی پوستی دارد:
- روی سر: استفاده منظم از محلول یا شامپوهای ضد شوره که حاوی سلنیوم سولفاید (selenium sulphide)، پیریتیون روی (zinc pyrithione) یا کتوکونازول (ketoconazole). برای تاثیرگذاری بیشتر شامپو آن را روی پوست کف سر بمالید و قبل از شستن شامپو بین ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر کنید. برای کنده شدن پوسته‌های ضخیم از روی سر می‌توانید از چند ساعت قبل، یا از شب قیل به سر خود محلول سالیسیلیک‌اسید یا روغن نارگیل بزنید. البته این کار باعث چرب شدن و احساس کثیفی سر می‌شود اما معمولا نتایج خوبی به همراه دارد. در صورتی که خارش سر شما زیاد است، ممکن است پزشک شما لوسیون یا ژل یا شامپوی حاوی استروئید را برای مصرف موقت و کوتاه مدت تجویز کند.
- سایر نواحی بدن: استفاده کرم‌ها و پماد‌های ضد قارچ معمولا موثر است و به علت بی‌خطر بودن آن‌ها، می‌توان این روش را به صورت بلندمدت به کار برد. برخی از این داروها عبارتند از: کلوتریمازول، میکونازول و نیستاتین. در صورتی که التهاب پوست زیاد باشد می‌توان به صورت موقت این داروها را با یک استروئید خفیف ترکیب کرد تا التهاب پوستی برطرف شود.
- شستن بدن با یک شامپوی ضد قارچ حاوی کتوکونازول نیز می‌تواند مفید باشد. بهتر است قبل از شستن شامپو ازروی بدن، ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر کنید.
- در کانال داخل گوش: در این موارد از قطره‌های مخصوص گوش استفاده می‌شود. داخل گوش خود را با گوش پاک کن‌های پنبه‌ای پاک نکنید، چرا که این کار باعث تحریک بیشتر پوست و شدید‌تر شدن عارض می‌شود.
- روی پلک‌ها: با استفاده از یک شست‌و‌شو‌دهنده‌ی مخصوص پلک یا شامپوی کودک (بدون ایجاد سوزش چشم)، روی پلک‌ها را بشویید تا بتوانید پوسته‌ها را از روی پلک جدا کنید و التهاب پوست را کاهش دهید.
در موارد خاص، اگر درماتیت سبورئیک بسیار گسترده باشد یا نسبت به درمان‌های گفته شده در بالا مقاوم باشد، ممکن است پزشک شما، مصرف یک دوره داروی ضد قارچ خوراکی را تجویز کند.